Sindirim Sistemi Nedir?
Ağızdan anüse kadar uzanan karmaşık bir tüp şeklindeki sindirim sistemi, birbirine bağlı bir dizi boş organdan oluşur. İnsanda sindirim sistemi; ağız, tükürük bezleri, yemek borusu, mide, karaciğer, safra kesesi, pankreas, büyük ve küçük bağırsaklar, apandis, rektum ve anüsü içerir. Sinirler, hormonlar, enzimler, bakteriler ve dolaşım sistemiyle birlikte çalışan sindirim sistemi, yiyecek ve içeceklerdeki besinlerin sindirimine ve emilimine yardımcı olur. Sindirim süreci sonunda geriye kalan atıklar, dışkı olarak vücuttan atılır. Sindirime yardımcı olan bağırsak florası veya bakterilerden oluşan mikrobiyom, sindirim sisteminin normal işleyişi için çok önemlidir.1,2
Sindirim Sistemi Hastalıkları Nelerdir?
Sindirim sistemi, kısa süreli ve geçici durumlardan ya da uzun süreli veya kronik hastalıklar ve bozukluklardan etkilenebilir. Sindirim sistemini yaygın olarak etkileyen kısa süreli veya geçici durumlar şunlardır:
Kabızlık
Kabızlık, bağırsak hareketlerinin azalması ve dışkılamanın haftada üç kereden daha az olması durumudur. Kabızlık yaşayanlarda dışkı genellikle kuru ve serttir; dışkı geçişi zor ve ağrılı olabilir. Kabızlık genellikle beslenmede yeterli lif veya posa olmaması ya da beslenme rutininin bozulmasıyla ortaya çıkar. Bazı durumlarda çatlak veya basur gibi anal problemlere yol açabilir. Nadiren daha ciddi bir tıbbi durumun işareti olabilir.2,3
İshal
İshal, günde üç veya daha fazla kez gevşek ve sulu dışkılama durumudur. İshal akut, kalıcı veya kronik olabilir. Akut yani geçici ishal, kalıcı veya kronik ishalden daha yaygındır. İshal nedenleri arasında enfeksiyonlar, gıda alerjileri ile intoleransları ve ilaçların yan etkileri yer alır. İshal, dört günde uzun sürerse veya ishale başka semptomlar eşlik ediyorsa doktora başvurmak gerekir.2,4
Hemoroid
Basur olarak da adlandırılan hemoroid, anüs ve rektum içinde veya dışında oluşan şişmiş, büyümüş damarlardır. Kronik olarak aşırı basınca maruz kalma, sürekli ishal veya hamilelik nedeniyle oluşabilir. Ağrılı, rahatsız edici olabilen hemoroid, rektal kanamaya yol açabilir.2,3,5
Gastroenterit
Gastroenterit, midede ve ince bağırsağın üst kısmında çoğu zaman bir virüsün neden olduğu enfeksiyondur. Mide gribi, mide üşütmesi olarak da adlandırılan gastroenteritin bir haftadan uzun sürmesi ve başka semptomlarla bir arada görülmesi durumunda doktora başvurulmalıdır.2,3
Peptik Ülser
Peptik ülser; yemek borusu, mide veya ince bağırsakta gelişen bir yaradır. Ülserlerin en yaygın nedenleri Helicobacter pylori isimli bakteriden kaynaklanan enfeksiyon ve uzun süreli antiinflamatuar ilaç kullanımıdır. Peptik ülser tedavi edilmediğinde midede ve ince bağısakta kanama, delinme veya tıkanma gibi komplikasyonlara yol açabilir. 2,3,6
Sık görülen sindirim sistemi hastalıkları ve sindirim sistemi bozuklukları ise şunları içerir:
Gastroözofageal Reflü Hastalığı
Gastroözofageal reflü, mide içeriğinin yemek borusuna geri kaçmasıyla meydana gelir. Gastroözofageal reflü hastalığı, diğer adıyla kronik asit reflüde ise semptomlar; sık sık tekrarlar, şiddetlidir ve uzun sürelidir. Gastroözofageal reflü hastalığı zaman içinde farklı komplikasyonlara neden olabileceği için mutlaka tıbbi destek almak gerekir.2,7
İrritabl Bağırsak Sendromu (İBS)
İrritabl Bağırsak Sendromu (İBS), kalın bağırsak yani kolon kasının normalden daha sık veya daha seyrek kasılması durumudur. Spastik kolon, huzursuz bağırsak sendromu ve irritabl kolon adıyla da bilinen İBS semptomları arasında aşırı gaz, şişkinlik, karın ağrısı, kramp, kabızlık veya ishal yer alabilir. İBS hakkında daha fazla bilgi almak için “Huzursuz Bağırsak Sendromu Nedir?” başlıklı içeriğimizi okuyabilirsiniz.2,3
Divertiküler Hastalık
Divertiküloz ve divertikülit, kolon duvarında kesecikler ve çıkıntılar oluşmasıyla meydana gelen iki durumdur. Bu iki durum, kanama ve iltihaplanma gibi komplikasyonlara neden olduğunda divertiküler hastalık ortaya çıkar. Divertiküler hastalığın başlıca belirtileri; kabızlık, ishal, karın ağrısı ve şişkinliktir.2,8
Gastrointestinal Kanserler
Sindirim sisteminde yer alan dokular ve organlarda ortaya çıkan kanserler, gastrointestinal kanserler olarak adlandırılır. En yaygın sindirim sistemi kanserleri; yemek borusu kanseri, mide kanseri, kolorektal kanser, pankreas kanseri ve karaciğer kanseridir.2
Crohn Hastalığı
Crohn hastalığı, sindirim sisteminde iltihaplanma ve tahrişe neden olan kronik bir inflamatuar bağırsak hastalığıdır. Kesin sebebi bilinemeyen Crohn hastalığının en sık görülen semptomları ishal, karın ağrısı, kramp, rektal kanama ve kilo kaybıdır. Tedavi, semptomları yönetmeye ve yaşam kalitesini iyileştirmeye yardımcı olur.9
Çölyak Hastalığı
Otoimmün bozukluklar arasında yer alan çölyak hastalığı, ince bağırsağa zarar veren kronik bir hastalıktır. Buğday, arpa ve çavdarda bulunan gluten adlı proteini içeren gıdaların tüketilmesiyle tetiklenen hastalık, uzun süreli sindirim sorunlarına neden olabilir ve vücudun ihtiyaç duyduğu besinlerin emilimini engelleyebilir.
Çölyak hastalığının tedavisi için tamamen glutensiz bir diyet uygulamak gerekir.10
İnflamatuar Bağırsak Hastalığı
Ülseratif kolit, Crohn hastalığı gibi sindirim sistemi rahatsızlıkları; ince bağırsak, kolon ve rektum dokularında uzun süreli iltihaplanmaya neden olur. İnflamatuar bağırsak hastalığı (İBD), inflamasyonun ciddiyetine ve oluştuğu yere bağlı olarak hafif ya da şiddetli seyredebilir, ataklar halinde ortaya çıkabilir. “İnflamatuar Bağırsak Hastalığı Nedir?” başlıklı içeriğimizi okuyarak bu hastalık hakkında daha detaylı bilgi sahibi olabilirsiniz.
Tüm bunlara ek olarak sindirim sistemi rahatsızlıkları arasında safra kesesi taşları, anal fistül, kolon polipleri, Dumping sendromu, ülseratif kolit, apandisit, pankreatit, gastrit, laktoz intoleransı gibi pek çok akut ve kronik durum yer alır.
Sindirim Sistemi Hastalığı Belirtileri Nelerdir?
Sindirim sistemi bozuklukları ve hastalıkları, ortak belirtilere sahiptir. En yaygın görülen sindirim sistemi rahatsızlıkları belirtileri şunlardır:
- Gaz ve şişkinlik,
- Kabızlık veya ishal,
- İstemsiz gaz çıkarma,
- İstemsiz dışkı sızıntısı,
- Anüste kanama,
- Dışkıda kan,
- Göğüste ağrılı yanma hissi,
- Mide bulantısı,
- Kusma,
- Karın ağrısı ve kramplar,
- İştahsızlık,
- İstenmeyen kilo kaybı,
- Bilinen bir nedeni olmayan kilo alımı.11
Sindirim Sistemi Hastalığı Tanısı Nasıl Konur?
Doktor, sindirim sistemi rahatsızlıkları tanısı için hastanın sağlık geçmişini, yaşam tarzı alışkanlıklarını ve semptomlarını değerlendirir. Fiziksel muayene de tanı sürecinin önemli bir parçasıdır. Kesin tanı için kan tahlilleri, endoskopi, kolonoskopi, endoskopik ultrason, MR gibi ek tetkikler yaptırmak gerekebilir.11
Sindirim Sistemi Hastalığı Tedavisi Nedir?
Sindirim sistemi hastalıkları tedavisi, tanıya bağlı olarak değişir. Sindirim sistemi hastalıklarında beslenme çok önemlidir. Bazı sindirim sistemi rahatsızlıkları, sadece beslenme ve yaşam tarzı alışkanlıklarında yapılacak değişikliklerle hafifleyebilir. Bazı durumlarda ise tanıya özel cerahi operasyon ya da ilaç tedavisi gerekir. Kronik sindirim sistemi rahatsızlıkları tedavisinde beslenme ve yaşam tarzı değişikliklerine ek olarak hem tedaviye hem de semptomları hafifletmeye yönelik ilaç tedavisi uygulanabilir. Doktorlar, rahatsızlığın türüne ve ciddiyetine göre sindirim sistemi düzenleyici takviyeler de önerebilir.11
Sindirim Sistemi Hastalığı Ne Kadar Sürede Geçer?
Sindirim sistemi hastalıkları ve bozuklukları, birkaç günde geçebileceği gibi yaşam boyu da sürebilir. Hafif gastrointestinal rahatsızlıklarda genellikle tıbbi müdahaleye ihtiyaç yoktur. Ancak belirtiler birkaç günden uzun sürüyorsa, günlük aktivitelerinizi gerçekleştirmenize engel oluyorsa, halihazırda tanısı konulmuş bir hastalıktan kaynaklanmıyorsa tedavi için sağlık uzmanınıza başvurmanız önem taşır.11
Sindirim sistemi hastalıkları ve korunma yolları hakkında bilgi edinmek için “Bağırsak Sağlığı İçin Ne Yapılmalı?” başlıklı içeriğimizi okuyabilir, diğer içeriklerimizi inceleyebilirsiniz.
Uyarı: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.
