Beta Karoten Nedir? Beta Karoten Ne İşe Yarar?

Beta karoten, karotenoid adı verilen bir madde türüdür ve karotenoidler havuç, tatlı patates ve kayısı gibi bitkilere kırmızı, turuncu ve sarı renklerini verir. Peki, beta karoten nedir? Beta-karoten bir provitamindir. Vücut onu retinol olarak da bilinen A vitaminine dönüştürür. Provitamin A yalnızca bitkilerde bulunur. A vitamini ayrıca hayvansal gıdalarda da bulunur. Hayvansal kaynaklardan elde edilen A vitamini, önceden oluşturulmuş A vitamini olarak tanımlanabilir. Yani A vitaminin bu formu, vücut tarafından doğrudan kullanabilir. Süt ürünlerinde, balık yağlarında, yumurtalarda ve ette, özellikle karaciğerde bulunur. Vücudun beta karotenden yaptığı A vitamini hayvansal kaynaklardan gelen A vitamininin aksine vücutta toksik düzeylerde birikmez.^(1,2) Bu yazıda sıklıkla merak edilen “Beta karoten faydaları nelerdir?”, “Beta karoten ne işe yarar?” ve “Beta karoten eksikliği belirtileri neler?” gibi soruların yanıtlarını bulabilirsiniz.

Beta Karoten Nedir?

Beta karoten; kırmızı, turuncu ve sarı sebzelere canlı renklerini veren bir bitki pigmenti olarak tanımlanabilir. A vitamininin öncüsü olarak da açıklanabilen beta karoten, insan vücudu tarafından A vitaminine dönüştürülür. Beta karoten kendi başına temel bir besin değildir ancak A vitamini öyledir.^(2,3) Çokça sorulan “beta karoten nedir?” sorusu bu şekilde cevaplanabilir.

A vitamini beta karotenin yanı sıra hayvansal gıdalardan da vücuda alınabilir. Farklı gıda kaynaklarından alınan A vitamininin fazlası toksik doza ulaşabilir. Beta karoten faydaları ise bu noktada ortaya çıkar. Diyet yoluyla alınan beta karotenin yalnızca ihtiyaç duyulan kadarı vücut tarafından A vitaminine dönüştürülür.⁽³⁾

Beta karoten ayrıca iyi bir antioksidandır. Antioksidanlar vücudu serbest radikaller adı verilen zararlı moleküllerden korur. Serbest radikaller, oksidasyon sürec ile hücrelere zarar verir ve bu da zamanla bir dizi kronik hastalığa neden olabilir. Beta karoten gibi gıdalardan alınan antioksidanlar ise bağışıklık sistemini güçlendirmeye ve serbest radikallerden korunmaya yardımcı olur. Pek çok araştırma antioksidanlar açısından zengin diyet uygulamanın sağlığı iyileştirmeye destek olabileceğini gösterir. Bu aynı zamanda “Bağışıklık sistemi nasıl güçlendirilir?” ve “Bağışıklık sistemi neden zayıflar?” gibi sorulara yanıt olarak da verilebilir.^(2,4)

Beta Karoten Faydaları Nelerdir?

Beta karoten faydaları arasında vücudun ihtiyacı kadar A vitaminini sağlaması ve antioksidan içermesi gösterilebilir. Araştırmalar, beta karoten açısından zengin yiyecekler yemenin ve/veya beta karoten takviyeleri almanın bazı sağlık yararları ile ilişkili olabileceğini belirtir.⁽²⁾ Bir takım beta karoten faydaları şu şekilde açıklanabilir:

Cilt Sağlığını Destekleyebilir

Beta karoten cilt sağlığını iyileştirmeye destek olabilir. Beta karoten cilde faydaları, onun antioksidan etkilerinden kaynaklanır. Yapılan bir araştırmada, beta karotenin de dahil olduğu bol miktarda antioksidan içeren mikro besin almanın, cildin UV radyasyonuna karşı savunmasını artırabileceğini ve cilt sağlığını ve görünümünü korumaya yardımcı olduğunu bildirir.⁽²⁾ UV ışını hasarının yanı sıra, kirlilik ve sigara içmek gibi çevresel tehlikelerin yol açtığı serbest radikallere karşı koruma sağlayan antioksidan özellikleri nedeniyle erken cilt yaşlanmasını önlemeye yardımcı olabilir. Bu da cilde sağlıklı bir parlaklık kazandırmaya yardımcı olur.⁽¹¹⁾

Göz Sağlığını İyileştirebilir

Beta karoten gibi karotenoidler açısından zengin diyet uygulamak, göz sağlığını geliştirmeye yardımcı olabilir. Buna ek olarak görme kaybına neden olan, yaşa bağlı makula dejenerasyonu gibi gözleri olumsuz etkileyen bazı hastalıklara karşı koruyucu etki gösterebilir.^(2,8)

Beta karoten ve beta karoten takviyesi, cilt ve göz sağlığınıza fayda sağlayabilecek güçlü bir antioksidan olarak kabul edilir.⁽²⁾ “Beta karoten nedir, faydaları nelerdir?” sorusu bu şekilde yanıtlanabilir.

Beta Karoten ve Bağışıklık Arasındaki İlişki Nedir?

Beta karoten vücutta A vitaminine dönüşür. İyi bir görüş ve göz sağlığı, güçlü bir bağışıklık sistemi ve sağlıklı cilt ve mukoza zarları için A vitamini önemlidir. Beta karoten aynı zamanda bir antioksidandır ve antioksidanların yol açtığı oksidatif stres ve bağışıklık sistemi arasında da önemli bir bağlantı vardır.⁽¹³⁾

Pek çok araştırma, karotenoidler açısından zengin diyetler ile birçok kanser türünün görülme sıklığında azalma arasında bir ilişki olduğunu gösterir. Bunun, beta karotenin de içinde bulunduğu de karotenoidlerin antioksidan özelliklerinden kaynaklandığı düşünülür. Bağışıklık sistemi kanserin önlenmesinde önemli bir rol oynadığından, beta karotenin bağışıklık hücresi fonksiyonunu artırabileceği düşülür. Pek çok araştırmanın genel sonucu, bu bileşiğin özellikle yaşlılarda bağışıklık tepkilerini artırabileceğine işaret eder.⁽¹²⁾

Beta Karoten Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

Beta karoten eksikliği A vitamini eksikliği ile aynı belirtilere neden olur. Bunlar arasında gece körlüğü, tükenmişlik hissi, cilt problemleri, göz kuruluğu, bağışıklık sisteminin zayıflaması, üreme sistemine ilişkin kısırlık gibi problemler, büyüme geriliği, solunum yolu enfeksiyonları sayılabilir.^(1,14,15,16)

Beta Karoten Hangi Besinlerde Bulunur?

“Beta karoten nedir?” sorusu kadar “Beta karoten nelerde bulunur?” sorusunun yanıtı da merak edilir. Beta karoten; kayısı, erik, greyfurt, kuşkonmaz, maydanoz, brokoli, havuç, biber, kabak, ıspanak, pazı, bezelye, lahana, Frenk soğanı, patates, karahindiba yaprakları, şalgam, balkabağı, toz biber ve kekik gibi pek çok gıdadan bulunur.^(3,10)

Beta Karotenin Potansiyel Zararları Var mı?

Gıdalar yoluyla alınan beta karoten fazlalığı toksik etki yaratmaz.⁽³⁾ Ancak uzun süre boyunca yüksek dozlarda beta karoten almak, karotenemiye yol açabilir. Bu, cildin sarımsı ya da turuncu olmasına neden olur.⁽¹⁾ Bu, beta-karotenin güvenli bir A vitamini kaynağı olduğu anlamına gelir.⁽⁴⁾

Günlük Beta Karoten İhtiyacı Ne Kadar Olur?

Günlük beta karoten ihtiyacı için belirlenmiş bir sınır yoktur. Bunun nedeni beta karoteninin A vitamininin bir parçası olarak görülmesidir. Dolayısıyla beta karoten, A vitamini günlük ihtiyacı ile eşdeğer olarak kabul edilir.^(1,14,15) A vitamini ihtiyacı ise kişinin yaşına, cinsiyetine ve sağlık durumuna göre farklılık gösterebilir. Ancak genel olarak 19- 50 yaş aralığındaki yetişkin erkek ve kadınların günde 3000 mcg A vitaminine ihtiyacı olduğu söylenebilir.⁽¹⁷⁾

Not: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.