Bağırsak Enfeksiyonu Nedir? Bağırsak İltihabı Nasıl Geçer?

Bağırsak enfeksiyonu ince ve kalın bağırsağın bakteri, virüs gibi çeşitli mikroorganizmalar nedeniyle iltihaplanmasıdır. Hem ince hem de kalın bağırsakları tutan ve tıp literatüründe enterokolit adı verilen enfeksiyonlar genellikle küçük bebeklerde ve bağışıklığı baskılanmış kişilerde ortaya çıkar. Sadece ince bağırsağın iltihaplanması enterit, tek başına kalın bağırsağın iltihaplanması ise kolit olarak adlandırılır. Gastroenterit ise mide ve ince bağırsağın etkilendiği bağırsak iltihabı durumunu tanımlar.¹ “Bağırsak iltihabı neden olur?”, “Bağırsak iltihabı nasıl geçer?”, “Bağırsak enfeksiyonu bulaşıcı mı?” gibi konuyla ilgili merak edilen soruların cevabı için okumaya devam edebilirsiniz.

Bağırsak Enfeksiyonu Nedir?

Bağırsak enfeksiyonu ifadesi daha çok gastrointestinal enfeksiyon veya gastroenterit adı verilen, mide ve ince bağırsakları tutan iltihabi durumlar yerine kullanılır. Gastroenterit sıklıkla kontamine su veya yiyeceklerin tüketilmesi yoluyla ortaya çıkan gıda zehirlenmelerinin bir sonucudur.²

Enterokolit şeklinde olan bağırsak enfeksiyonu ise bir kişinin sindirim sisteminde özellikle de ince ve kalın bağırsağın iç yüzeyini kaplayan tabakada meydana gelen iltihaplanmalardır. Erişkinlerde enterokolit sıklıkla enfeksiyonlara bağlı olarak gelişir. Bebeklerde ise enfeksiyon dışında henüz net olmayan başka sebeplerle de gelişebilir.³

Bağırsak İltihabı Çeşitleri Nelerdir?

Gastroenterit şeklindeki bağırsak iltihabı enfeksiyona neden olan mikroorganizmaya göre alt türlere ayrılabilir.4 Yaygın görülen bazı gastroenterit türleri şu şekilde sıralanabilir:

• Bakteriyel Gastroenterit: Gıda kaynaklı enfeksiyonları ve gıda zehirlenmelerini içine alır. 

• Viral Gastroenterit: Çok yaygındır ve halk arasında daha çok mide gribi olarak bilinir. 

• Parazitik Gastroenterit: Bağırsak helmintleri, solucanlar ve tek hücreli parazitler nedeniyle oluşan sindirim sistemi iltihabıdır.^{4 5}

Bağırsak Enfeksiyonu Neden Olur?

Bağırsak enfeksiyonlarının nedenleri iltihabın türüne göre farklılık gösterebilir. Halk arasında ishal olarak da adlandırılan gastroenterit yani mide bağırsak enfeksiyonu sıklıkla bakteri, virüs ya da parazit gibi bir mikroorganizmaya bağlı olarak mide ve ince bağırsakta enfeksiyon gelişmesi sonucunda ortaya çıkabilir. Kolit olarak adlandırılan kolon yani kalın bağırsak iltihabı ise nedene göre çeşitli alt sınıflara ayrılır. Sık rastlanan kolit tipleri ve nedenleri şu şekilde sıralanabilir:

• Ülseratif Kolit: Ülseratif kolit inflamatuar bağırsak hastalıkları olarak adlandırılan iki rahatsızlıktan biridir. Diğeri ise Crohn hastalığıdır. Ülseratif kolit kalın bağırsağın iç astarında iltihaplanmaya ve kanayan ülserlere neden olan kronik otoimmün bir hastalıktır. En sık teşhis edilen kolit türü olan ülseratif kolit kişinin bağışıklık sisteminin hatalı olarak kendi bağırsak hücrelerine saldırması sonucu gelişir ve hastalığın nedeni günümüzde henüz bilinmemektedir. Çeşitli tedavilere rağmen geçmeyen bağırsak enfeksiyonu varlığında sıklıkla ülseratif kolit ya da Crohn hastalığından şüphelenilir. 

• Psödomembranöz Kolit: Psödomembranöz Kolit bağırsakta doğal olarak bulunan Clostridium difficile (C. diff) isimli bakterinin aşırı çoğalması neticesinde gelişir. Çeşitli nedenlerle bağırsak florası dengesinde bozulma meydana gelirse normalde soruna neden olmayan bu bakteriler enfeksiyona zemin hazırlayabilir. Bağırsak florasında bozulma sonucu ishal, gaz, şişkinlik ya da kabızlık gibi sağlıksız bağırsak belirtileri fark edebilirsiniz. 

• İskemik kolit: Kalın bağırsağa giden kan akışı aniden kesildiğinde veya kısıtlandığında ortaya çıkan iltihabi durumdur ve genellikle tekrarlayıcı niteliktedir. Damar içinde oluşan kan pıhtıları kan akımında ani tıkanıklık sebebi olabilir. Kalın bağırsağı besleyen damarlarda ateroskleroz yani damar sertliği olması rahatsızlığın tekrarlamasının ana nedenidir. 

• Mikroskopik kolit: Yalnızca kalın bağırsaktan alınan bir doku örneğinin mikroskop altında incelenmesiyle teşhis edilebilen tıbbi bir durumdur.  Doku örneğinde bir çeşit beyaz kan hücresi olan lenfosit varlığı gibi iltihap belirtileri araştırılır. Bu hastalığın kesin nedeni bilinmemektedir; fakat sigara kullananlar, kadınlar, otoimmün hastalık öyküsü olanlar, 50 yaş üstü kişiler ve bazı ilaçları kullananlarda risk artmıştır. 

• Alerjik Kolit: Bebeklerde genellikle doğumdan sonraki ilk birkaç ayda ortaya çıkabilen bir iltihabi durumdur. Alerjik kolite neyin neden olduğu tam olarak bilinmemekle birlikte bu konuda öne sürülen teorilerden biri bebeğin anne sütündeki belirli bileşenlere karşı alerjik reaksiyon göstermesidir.⁶  

İnce bağırsak iltihabı olan enteritte iltihap mide (gastroenterit) veya kalın bağırsağı da (enterokolit) içine alabilir. Genellikle viral, bakteriyel veya parazitik bir enfeksiyondan kaynaklanan enterit bazen radyasyon, ilaçlar veya başka bir hastalık nedeniyle de görülebilir. Enfeksiyonların neden olduğu enterit türü genellikle gastroenterit şeklindedir. Ek olarak çölyak, Crohn, lupus gibi otoimmün hastalıklara bağlı olarak inflamatuar enterit görülebilir. Bağırsaklara kan akışının kesintiye uğraması neticesinde ise iskemik enterit ortaya çıkabilir. ⁷

Enterokolit adı verilen hem ince hem de kalın bağırsağı tutan bağırsak iltihabı da çok farklı nedenlerle ortaya çıkabilir. Her biri farklı şikâyetlerle kendini gösteren birkaç farklı enterokolit türü vardır.3 Bu bağırsak iltihabının türüne göre nedenleri şu şekilde sıralanabilir:

• Nekrotizan Enterokolit: Bağırsak astarında ortaya çıkan iltihaba doku ölümünün de eşlik ettiği bir enfeksiyon türüdür. En yaygın olarak prematüre (zamanından önce doğan) yenidoğanlarda veya hastalanan bebeklerde görülebilir. Günümüzde henüz nekrotizan enterokolitin nedeni tam olarak anlaşılamamıştır. Bazı araştırmacılar prematüre bebeklerin gelişmemiş bir bağışıklık sistemine sahip olması nedeniyle bakteri saldırısına daha yatkın olduğunu öne sürer. Diğer teori ise çeşitli sebeplerle bağırsaklara kan akışının azalması veya yeterli oksijen sağlanamamasının iltihaplanmaya neden olduğunu ve iltihabın üzerine eklenen bakteriyel enfeksiyonun durumu daha kötü hale getirdiğini ifade eder. Bazıları ise bebeğin ebeveynleri tarafından aşırı beslenmesi sonucunda bağırsaklar daha hazır olmadan sindirim sistemine çok fazla bakteri girişinin iltihaba yol açtığına inanır.³ 

• Psödomembranöz Enterokolit: Psödomembranöz enterokolit bağırsak dokusunun yanı sıra bağırsakların astarında da iltihaplanma olması durumudur. Bakteriyel bir enfeksiyon nedeniyle ya da bir kişi antibiyotik aldıktan sonra ortaya çıkma eğilimi gösterir. Ateş, ağrılı kramplar ve inatçı kötü kokulu sulu ishal gibi belirtilerle kendini belli eder.³

• Hemorajik Enterokolit: Bakteriler nedeniyle oluşan başka bir bağırsak iltihabı türüdür. Escheria coli (E. coli) bakterisinin bazı türleri bağırsakları enfekte eder ve bu esnada vücutta problemlere neden olan bir toksin salgılar. Tedavi edilmediğinde ciddi komplikasyonlara neden olabilen hemorajik enterokolitte etken bakteri kan dolaşımına geçerek organlara zarar verebilir.³

Bağırsak Enfeksiyonu Belirtileri Nelerdir?

Bağırsak enfeksiyonu belirtileri kişiden kişiye ve iltihabın tipine bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Bununla birlikte şiddeti değişse de tüm formlarda görülebilen ortak semptomlar vardır.7 Bağırsak iltihabı belirtileri aşağıda daha ayrıntılı biçimde yer almaktadır.

İshal

İshal, bağırsak enfeksiyonunun türüne bağlı olarak aniden ortaya çıkan ve kısa süren şekilde akut olabileceği gibi uzun süren kronik ishal formunda da görülebilir. Rotavirüs dünya çapında akut ishalin en yaygın nedenidir. Kronik ishal ise hassas bağırsak sendromu veya inflamatuar bağırsak hastalığı gibi daha ciddi bir iltihabi durumun semptomu olabilir.8 Paraziter gastrointestinal enfeksiyonlarda genellikle ishalde kan veya mukus görülür ve bu durum kişi tedavi görene kadar devam edebilir.⁴

Bulantı ve Kusma

Özellikle akut mide ve bağırsak enfeksiyonu belirtileri arasında bulantı ve kusma sık olarak görülür. Özellikle gıda zehirlenmelerinde bulantı ve kusma yaygındır. Kusma ve ishal vücutta sıvı açığına neden olarak daha ciddi komplikasyonlara zemin hazırlayabileceği için dikkate alınması gereken semptomlardır.⁹

Ateş

Ateş vücudun, organizmada oluşan iltihaba bağlı olarak zaman zaman verebildiği bir tepkidir. Bağırsak enfeksiyonlarında da iltihabi durumun ciddiyetinine bağlı olarak hafif ya da yüksek ateş görülmesi olasıdır. Ateşe genellikle terleme, titreme, kas ve eklemlerde ağrı gibi başka şikâyetler de eşlik edebilir.¹⁰

Karın Ağrısı

Enfeksiyonun nedeni ve şiddetine göre karında hafif ya da şiddetli ağrı ve kramplar görülebilir. Gastroenterit akut karın ağrısına neden olabilirken ülseratif kolit ve Crohn hastalığı kronik tekrarlayıcı karın ağrısı ile ilişkilidir. Kalın bağırsak iltihabı belirtileri arasında karın ağrısının yanı sıra karında kramplar, ateş, şişkinlik, kanlı ishal, beklenmedik kilo kaybı gibi semptomlar da sayılabilir.^6,11

Baş Ağrısı

Bağırsak iltihabında görülen baş ağrısı, ishal ve kusmaya bağlı vücutta dehidrasyon adı verilen sıvı açığı oluşması durumunda ortaya çıkabilir. Dehidrasyona bağlı olarak beyni çevreleyen beyin omurilik sıvısında azalma ve beyinde geçici küçülme baş ağrısının tetiklenmesine neden olabilir.¹²

Bağırsak Enfeksiyonu Nasıl Geçer?

Mide bağırsak enfeksiyonu olan kişiler evde yapabilecekleri aşağıdaki gibi bazı uygulamalarla doktor tarafından önerilen medikal tedaviye destek olabilirler:

• Yatak istirahati,

• Bol bol sıvı almak,

• İştahınız daha iyi olduğunda hafif, sindirimi kolay yiyecekler tüketmek,⁴

Bağırsak Enfeksiyonuna Ne İyi Gelir?

Bağırsak enfeksiyonuna iyi gelen bazı besinler ve bitkisel ürünler için aşağıdaki başlıklara göz atabilirsiniz.

Probiyotikler

Bazı probiyotik bakteriler viral gastroenterit vakalarında sulu ishali hafifletmeye yardımcı olabilir. Süt ürünlerini tolere edebiliyorsanız az yağlı veya yağsız yoğurt tüketerek bağırsaklarınıza probiyotik desteği sağlayabilirsiniz.¹³

Bitki Çayları

Kafeinsiz çaylar tüketmek kaybedilen sıvıların yerine komasına yardımcı olabilir. Ayrıca nane ya da zencefil gibi bazı bitki çayları sindirim sistemini sakinleştirmeye yardımcı olabilir.¹³

Bağırsak İltihabı Tedavisi Nasıl Yapılır?

Bağırsak enfeksiyonu tedavisi için öncelikle bol miktarda sıvı alımı önemlidir. Bu, dehidrasyon adı verilen ve ciddi komplikasyonlara yol açabilen vücutta sıvı açığı oluşumundan kaçınmak içindir. Ayrıca oral rehidrasyon solüsyonu adı verilen ve ishal, bulantı-kusma gibi durumlarda kaybedilen sıvı ve elektrolitleri yerine koymak için üretilen özel tozlar eczanelerden temin edilerek tedavide kullanılabilir.2 

Su ve oral rehidratasyon içeceklerini reddeden çocuklara kısa vadede seyreltilmiş meyve suları verilebilir. Anne sütüyle beslenen bebeklerin bu süreçte daha sık aralıklarla emzirilmeleri önemlidir. Formül sütle beslenen bebeklere ise doktor önerisiyle ilk 12 saat oral rehidrasyon solüsyonu veya su, daha sonra ise normal formül mama daha küçük porsiyon ve sıklıkta verilebilir. Bakteri ya da parazit kaynaklı gastroenterit olgularında bazen bağırsak iltihabı tedavisi için antibiyotik kullanımı gerekli olabilir.²

Bağırsak İltihabı Hangi Testle Anlaşılır?

Teşhis için doktorunuz şikâyetlerinize ilişkin bazı sorular sorabilir ve fiziksel muayene yapabilir. Ek olarak aşağıdakiler gibi bazı testler ve görüntüleme yöntemleri yaptırmanızı isteyebilir:

• Gaita testi: Alınan dışkı örneği laboratuvarda mikroskop altında incelenir. 

• Kan testleri: Enfeksiyon durumunda kanda yükselen beyaz küre gibi bağışıklık hücreleri kontrol edilebilir. 

• Kolonoskopi, Gastroskopi gibi Endoskopik Görüntüleme Yöntemleri: Bağırsakları değerlendirmek için ucunda kamera bulunan ince bir tüple sindirim sistemine girilerek inceleme yapılır.²

Bağırsak Enfeksiyonu Bulaşıcı mıdır?

Özellikle viral gastroenteritler oldukça bulaşıcıdır ve virüsle kontamine eller, nesneler veya yiyeceklerle temas yoluyla yayılım gösterebilir. Ayrıca öksürme ve hapşırma yoluyla da kişiden kişiye bulaşabilir.3 Bakteri ve parazit kaynaklı bağırsak enfeksiyonları da bulaşıcıdır ve etken mikroorganizma sıklıkla kontamine gıdalar yoluyla vücuda alınır. ^4,14

Bağırsak İltihabından Nasıl Korunulur?

Çoğu mide-bağırsak hastalığı yüksek bulaşıcılığa sahiptir. Bununla birlikte kişinin bu hastalıkları önlemek için atabileceği bazı adımlar vardır. 

• Yemek hazırlamadan önce, hazırlama esnasında ve sonrasında elleri ve yüzeyleri yıkamak, 

• Sert yüzeyleri çamaşır suyuyla dezenfekte etmek, 

• Yiyecekleri güvenli bir sıcaklığa kadar pişirmek ve az pişmiş yiyeceklerden kaçınmak, 

• Kontaminasyon şüphesi olan yiyecekler ve sudan uzak durmak, 

• Hastayken başka bir kişi için yemek hazırlamaktan kaçınmak.⁴

Bağırsak Enfeksiyonu Kaç Günde Geçer?

Mide gribi yani viral gastroenteritin 1 ila 3 gün süren bir kuluçka dönemi vardır ve bu süre zarfında herhangi bir belirti görülmez. Virüslere bağlı mide bağırsak enfeksiyonu genellikle semptomlar ortaya çıktıktan sonra 1 ila 2 gün sürer; fakat bazen 10 güne kadar uzayabilir.¹⁵ Bakteriyel gastroenterite bağlı şikâyetler de ortalama olarak 1 hafta kadar devam eder.16 Parazitik gastroenterit semptomları ise 1 ila 2 hafta içinde ortaya çıkar ve sıklıkla birkaç gün sürer.¹⁴

Not: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.