Geçirgen Bağırsak Sendromu Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Geçirgen bağırsak sendromu bağırsakların iç kısmını etkileyen bir rahatsızlıktır. Kalıcı kas ya da eklem ağrıları, hazımsızlık, gaz, kabızlık, tekrarlayan mesane enfeksiyonları, deri döküntüsü, anksiyete, sinirlilik hali, konsantrasyon güçlüğü ve ruh hali değişimi pek çok farklı belirtiye yol açabilir. Tıp dünyasında geleneksel bağırsak hastalıkları arasında görülmeyen bu rahatsızlık teori olarak kabul edilir.1,2 Artmış bağırsak geçirgenliği olarak da adlandırılan geçirgen bağırsak sendromu nispeten yeni bir ifadedir ve araştırmaların çoğu temel bilimler tarafından yapılır. Bununla birlikte, rahatsızlığın belirtileri ile mücadele etmek için kullanılacak ilaçların geliştirilmesine de devam edilmektedir.3 Bu yazıda sıklıkla merak edilen “Aşırı geçirgen bağırsak sendromu nedir?”, “Geçirgen bağırsak sendromu diyeti nasıl olmalı?” ve “Geçirgen bağırsak sendromu tedavisi  nasıl yapılır?” gibi soruların yanıtlarını bulabilirsiniz.

Geçirgen Bağırsak Sendromu Nedir?

Her insanda yaklaşık olarak 4 bin metrekareden daha fazla yüzey alanını kaplayan bağırsak astarı bulunur. Bağırsak astarı, neyin emilip kan dolaşımına aktarılacağını kontrol eden son derece sıkı bir bariyerdir. Bazı durumlarda, bağırsak astarının normal fonksiyonları bozulabilir. Farklı bir deyişle sağlıksız bağırsak astarı; kısmen sindirilmiş yiyeceklerin, toksinlerin ve bakterilerin diğer dokulara geçirmesine yol açabilen çatlak ve deliklere sahip olabilir. Bu da öncelikle bağırsak florasında değişimlere yol açabilir ve sonuç olarak bağırsak florası bozukluğu belirtileri meydana gelebilir. Buna ek olarak, iltihaplanma meydana gelebilir; sindirim sisteminde ve diğer pek çok alanda sorunlara yol açabilir. Bu noktada  “Sindirim sistemi nedir?” sorusu da önem kazanır. Günümüzde, bağırsak bakterilerindeki değişimin ve iltihaplanmanın bazı kronik hastalığın gelişiminde rol oynayabileceğini gösteren sayısız çalışma yürütülmektedir.³ Peki geçirgen bağırsak sendromu nedir?

Geçirgen bağırsak sendromu, bağırsak astarını etkileyen önerilen bir gastrointestinal bozukluktur. Bağırsak astarındaki geçirgenliğin artması, bakterilerin ve diğer toksinlerin kan dolaşımına geçmesine izin veren küçük boşluklara neden olabilir. Geçirgen bağırsak sendromu, Crohn hastalığı gibi bazı rahatsızlıkları olan kişilerde görülebilir. Ancak bağırsak geçirgenliği bu rahatsızlıkların bir nedeni değil, belirtisidir.⁴

Bağırsak Geçirgenliği Sendromu Neden Olur?

Mide ve ince bağırsaktaki sindirim enzimleri, yiyecek ve içeceklerdeki besin maddelerini vücudun enerji, büyüme ve onarım için kullanılmak üzere küçük moleküllere ayırır. Bağırsak duvarlarındaki dar açıklıklar, zararlı maddeleri içeride tutarken su ve besinlerin kan dolaşımına geçmesine izin verir. Geçişin hızının artması ya da geçişin fazla olması geçirgen bağırsak sendromuna neden olabilir. Bu gerçekleştiğinde gıda parçacıkları, bakteriler ve toksinler doğrudan kan dolaşımına girer. Sonuç olarak geçirgen bağırsak sendromu belirtileri meydana gelir.⁵

Bağırsaklar ayrıca çok çeşitli bakterilere de ev sahipliği yapar. Bu bakteriler, sindirime yardımcı olur; bağırsak duvarını korur ve bağışıklık fonksiyonunu destekler. Bağırsak mikrobiyotasındaki dengesizlik, geçirgenlik de dahil olmak üzere bağırsağın genel sağlığını etkileyebilir. Buna ek olarak bağırsak mikrobiyotasındaki değişimin sonucunda bağışıklık yanıtı tetiklenerek iltihaplanma ve diğer pek çok sağlık sorununun ortaya çıkmasına neden olabilir.⁵

Geçirgen bağırsak sendromunun tanımlanabilir bir nedeninin olmadığı da söylenebilir. Ancak yetersiz beslenme, alkol tüketimi, enfeksiyonlar, lupus gibi otoimmün bozukluklar, diyabet, stres ve diğer bazı risk faktörleri, bağırsak mikrobiyotasını bozabilir ve genel olarak bağırsak geçirgenliğinin artmasına neden olabilir.5 

Yapılan çalışmalar, bazı kronik durumlarda artan bağırsak geçirgenliğinin görüldüğünü tutarlı bir şekilde gösterse de geçirgen bağırsağın bunların altında yatan neden olduğuna dair kesin bir kanıt olmadığı da göz önünde bulundurulmalıdır.⁶  “Geçirgen bağırsak sendromu neden olur?” sorusu bu şekilde yanıtlanabilir.

Geçirgen Bağırsak Sendromunun Belirtileri Nelerdir?

Geçirgen bağırsak sendromu, bağırsak duvarının sıkı bağlantıları gevşeyip zararlı maddelerin kan dolaşımına girmesine izin verdiğinde ortaya çıkan bir olgudur.6 Şişkinlik, beslenme bozukluğu, tükenmişlik, baş ağrısı, bilinç bulanıklığı, konfüzyon, konsantrasyon zorluğu, akne veya egzama gibi cilt problemleri, eklem ağrısı, yaygın inflamasyon geçirgen bağırsak sendromunda görülen belirtiler arasında yer alır. Bu belirtilerin hemen hepsi, diğer sağlık koşulları ile de ilişkili olduğundan geçirgen bağırsak sendromunun tanısının konması güç olabilir.5 Geçirgen bağırsak sendromunda ortaya çıkan diğer belirtilerin bazıları şu şekildedir:

Kronik ishal

Kronik ishal, bazı insanlar için günlük bir deneyimdir, ancak normal şartlar altında olmaması gerekir. Bazı kişilerde kronik ishale neden olan kronik bağırsak hastalıkları vardır. Bunlardan birinin de geçirgen bağırsak sendromu olduğu düşünülür. Kronik ishal, dehidrasyona yol açabilir. Aşırı miktarda su ve elektrolit kaybı; böbrek, kalp, akciğer hastalıklarının yanı sıra beyin ve sinir sistemini de etkileyebilir.^5,7

Kabızlık

kabızlık, seyrek bağırsak hareketleri veya birkaç hafta veya daha uzun süre devam eden zor dışkı geçişidir. Ara sıra kabızlık normal olsa da, bazı insanlar günlük işlerini yerine getiremeyecek kadar şiddetli kabızlık yaşayabilir. Bu durum pek çok farklı nedene bağlı olarak gerçekleşebilir. Bu nedenlerden birinin de geçirgen bağırsak sendromu olduğu düşünülür.^5,8 Kabızlık tedavi edilmediğinde pek çok farklı rahatsızlığa neden olabilir.

Geçirgen Bağırsak Sendromu Nasıl Geçer?

Geçirgen bağırsak sendromu henüz resmi olarak tanı koyulabilen bir durum olmadığından, ilgili rahatsızlık için önerilen bir tedavi şekli de yoktur. Bununla birlikte, bağırsak sağlığını iyileştirmek için atılabilecek pek çok farklı adım bulunur. Bunların başında bağırsak mikrobiyotasındaki iyi bakteri sayısını artırmak gelir. Bağırsaklardaki iy bakterilerin türünü ve saysını artırmak, bağırsak sağlığını iyileştirebilir ve geçirgen bağırsak sendromunu önlemeye yardımcı olabilir. Bu nedenle geçirgen bağırsak sendromunda beslenme önemli bir yer tutabilir.⁶

Geçirgen Bağırsak Sendromunda Beslenme Nasıl Olmalıdır?

Geçirgen bağırsağın insanlarda gastrointestinal sistem dışında hastalıkların gelişmesine neden olup olmadığı konusunda tartışmalar devam etmektedir. Ancak yine de bağırsak astarını yeniden inşa etmeye ve inflamasyonu bastırmaya yardımcı olan gıdaları içeren besleyici, işlenmemiş gıdalardan oluşan bir diyet uygulamak, bağırsak florası ve genel sağlık adına her zaman iyi bir fikir olarak kabul edilir. Bu tip bir diyet uygulamak herhangi bir yan etkisi olmadan kişinin kendisini daha iyi hissetmesini sağlayabilir.3 Geçirgen bağırsak sendromunu engellemek ve sağlıklı bağırsağı desteklemek için probiyotik alımı önerilebilir. 

Probiyotikler bağırsak sağlığını iyileştirmeye yardımcı olan faydalı bakteriler olarak açıklanabilir. Probiyotik takviyelerinin gastrointestinal hastalıklara faydalı olduğunu gösteren araştırmalar bulunur. Probiyotik gıda takviyelerinin yanı sıra sade yoğurt, kimchi, lahana turşusu ve kefir gibi fermente gıdalar bağırsak sağlığını iyileştirebilen probiyotikler içerir. Meyve, sebze ve baklagillerde bulunan çözünür lifler, bağırsaklardaki yararlı bakterileri besler. Bu noktada rafine karbonhidrat alımının sınırlandırılması da önerilebilir. Çünkü zararlı bağırsak bakterileri şeker üzerinde gelişir ve aşırı şeker alımı, bağırsak bariyeri işlevine zarar verebilir.6 

Geçirgen Bağırsak Sendromu ve İBS Farkı Nedir?

İrritabl Bağırsak Sendromu (IBS) ya da diğer adıyla spastik kolon, saptanabilir herhangi bir organik neden olmaksızın kronik karın ağrısı, rahatsızlık hissi, şişkinlik, kabızlık ve ishal ile karakterizedir. IBS, başka herhangi bir belirti olmaksızın; enfeksiyon, stres gibi bir etkene bağlı olarak başlayabilir. İrritabl bağırsak sendromu, semptomların çoğunun aynı olması nedeniyle geçirgen bağırsak sendromu ile yakından ilişkili olabilir.9 Farklı bir deyişle IBS, sıklıkla ishal ve kabızlık belirtileriyle kendini gösteren bir sindirim rahatsızlığıdır. IBS'li kişilerde ve özellikle sık ishale eğilimli kişilerde yüksek bağırsak geçirgenliği de görülür.6,10 Geçirgen bağırsak sendromu ve IBS farkı ise IBS’in bilinen ve tanı yöntemleri belirli olan bir rahatsızlık olmasına dayanır çünkü geçirgen bağırsak sendromu diğer birçok hastalık, bozukluk ya da durumla ilişkilidir ve belirli bir tanı kriteri yoktur. Geçirgen bağırsak sendromu veya gıda alerjisi gibi bozukluklarda bağırsak bariyeri işlevindeki değişiklikleri belgeleyen çeşitli yöntemler, kullanan bilimsel araştırmalar vardır. Bununla birlikte, bariyer fonksiyonu testlerinin net performans özelliklerine sahip güncel bir altın standart yoktur. Mevcut çeşitli yöntemlerin klinik önemi ve alaka düzeyi belirsizdir. Geçirgen bağırsak sendromunun belirtileri, IBS kadar tutarlı değildir.^11,12

Not: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.