Bağırsaklarda şişkinlik, gerginlik ve gaz sorunu hemen herkes tarafından hayatının bir bölümünde yaşanır. Aşırı gaz ve şişkinlik bazen sindirim sistemindeki ciddi bir sağlık probleminin belirtisi olabilir. Ancak gaz probleminin en yaygın nedenleri gaz yapan yiyecekler ve içeceklerdir. Gaz çıkışı ya da geğirme, sindirim sisteminin gaz yapan besinler nedeniyle bağırsakta sıkışan fazla havadan kurtulmasının doğal bir yoludur. Zaman zaman kişiyi utanç verici bir duruma sokabilir ve yaşam kalitesini düşürebilir.(1) “Hangi yiyecekler gaz yapar?” ve daha fazlası için okumaya devam edin.
Gaz Yapan Yiyecekler Nelerdir?
Yaşama yeni gözlerini açmış bebeklerin sindirim sistemi enzimleri henüz tam gelişmemiştir. Farklı besinlerle karşılaştıklarında gaz problemi yaşamaları çok doğaldır. Zamanla yeni besinleri tüketmeye başladıkça bu sorun kısa zamanda ortadan kalkabilir. Ancak yetişkinlerde gaz problemi görülmesi altta herhangi bir neden yoksa tamamen tükettikleri besine karşı bağırsakların gösterdiği aşırı tepkiden kaynaklanır. Bazı yiyeceklerde diğer besinlere oranla daha yüksek oranda gaz bulunur. Yetişkinlerde gaz yapan yiyecekler kişiden kişiye farklılık gösterir. Gaz problemi yaşıyorsanız gaz yapan besinler hakkında detaylı bilgiye sahip olmanız önemlidir.(2)
Gaz Yapan Yemekler Nelerdir?
Bazı yemekler tüketildikten sonra şişkinlik yapabilir. Özellikle bağırsaklarda gaz yaparak rahatsızlık hissi yaratabilir. Bu yiyecekleri beslenme programından çıkararak rahatsızlığın giderilmesini sağlayabilirsiniz. Bağırsakta gaz yapan yiyecekler şunlardır:
Kuru Baklagil Yemekleri
Kuru fasulye, nohut, barbunya, yeşil mercimek gibi kuru baklagiller sindirimi güç olan rafinoz denilen bir bileşen içerir. Rafinoz, mideden sindirilemez ve ince bağırsaklardan kalın bağırsağa sindirilmeden geçer. Kalın bağırsaktaki bakteriler tarafından sindirilerek karbondioksit ve metan gazı açığa çıkmasına neden olur.
Süt ve Süt Ürünleri ile Hazırlanan Yemekler
Süt ve süt ürünlerinde laktoz adı verilen bir çeşit karbonhidrat bulunur. Laktaz enzimi yardımıyla bağırsaklarda parçalanır. Ancak bazı kişilerde bu enzim yetersizdir ve laktoz sindirimi tam anlamıyla gerçekleşmez ve gaz oluşumuna neden olabilir.
Tahıllar ile Hazırlanan Yemekler
Buğday, çavdar, yulaf gibi tahıllar ile yüksek oranda lif, rafinoz ve nişasta içeriğine sahiptir. Bu bileşenler midede sindirilemez ve ince bağırsaktan kalın bağırsağa geçerek bakteriler tarafından parçalanır. Sindirim sonrası açığa gaz çıkar. Gaz yapmayan tek tahıl kepeğinde arındırılan pirinçtir.
Bazı Sebzeler ile Hazırlanan Yemekler
Brüksel lahanası, brokoli, lahana, kuşkonmaz ve karnabahar gibi bazı sebzeler, içerdikleri rafinoz nedeniyle en çok gaz yapan yiyecekler arasındadır. Bu besinlerle hazırlanan yemekler bağırsaklarda gaz oluşumuna yol açabilir.
İşlenmiş Gıdalar
Salata sosu, hazır makarna, hazır köfte, tahıl gevreği gibi paketli ürünler, raf ömrünü uzatmak amacıyla fruktoz, laktoz başta olmak üzere pek çok farklı sentetik bileşen içerir. Bu bileşenler bağırsaklarda gaza neden olabilir.(3)
Gaz Yapan Sebzeler Nelerdir?
Hemen hemen tüm sebzeler yüksek lif içeriğine sahiptir. Turpgiller olarak adlandırılan bazı sebzeler rafinoz denilen ve midede sindirilemeyen karbonhidrat molekülü içerir. Midede gaz yapan yiyecekler arasında şunlar yer alır:
-
Brokoli
-
Karnabahar
-
Pırasa
-
Lahana
-
Brüksel lahanası
-
Turp
-
Şalgam
-
Kuşkonmaz
Bunlara ek olarak vücutta gaz yapan yiyecekler arasında soğan ve sarımsak bulunur. En çok kullanılan lezzet vericilerden biri olan soğan, fruktoz denilen bir karbonhidrat içerir. Fruktoz midede sindirilemez ve ince bağırsaktan kolona geçerek bakteriler tarafından parçalanır. Parçalanma sonucu açığa çıkan gaz, şişkinliğe neden olur. Sarımsak içindeki koku veren sülfürlü bileşenler nedeniyle bazı insanlarda intoleransa neden olabilir. Bu kişiler sarımsak tükettikleri zaman şişkinlik ve gaz problemi ile karşı karşıya kalabilir.(1)
Gaz Yapan Meyveler Nelerdir?
Bazı meyveler doğal olarak içerdikleri sorbitol nedeniyle aşırı gaz yapan yiyecekler arasında yer alır. Sorbitol mide tarafından sindirilemez ve bağırsaklarda bakteriler tarafından parçalanarak gaz oluşumuna neden olur. Bu meyveler aynı zamanda meyve şekeri olarak adlandırılan früktoz karbonhidratı açısından da zengindir. Fruktoz da tıpkı sorbitol gibi kalın bağırsakta parçalanır ve metan ve karbondioksit gazı açığa çıkararak şişkinliğe neden olur. Aşağıdaki meyveler gaz yapan besinler arasında başı çeker:
-
Elma
-
Kayısı
-
Mango
-
Portakal
-
Şeftali
-
Armut
-
Erik
-
Karpuz
-
Böğürtlen
-
Ahududu
Bunlara ek olarak kuru kayısı, kuru incir, kuru erik, kuru üzüm gibi fruktoz oranı yüksek kuru meyvelerde gaz yapan besinler arasında yer alır.(3)(4)(5)
Gaz Yapan İçecekler Nelerdir?
Gaz yapan yiyecekler dışında tüketilen içecekler de bağırsaklarda hava tutulmasına yol açarak gaza neden olabilir. Gaz yapan içecekler şunlardır:
-
Soda, maden suyu ve gazoz gibi karbonatlı içecekler
-
Kahve
-
Süt ve süt ürünleri ile hazırlanan içecekler(muzlu süt, ayran, kefir vb.)
-
Ksilitol ve mannitol gibi tatlandırıcı kullanılarak hazırlanan diyet içecekler.(3)(4)(5)
Yediklerimiz Neden Gaz Yapar?
Bağırsaklarda gaz ve şişkinlik hissi hemen her yaş ve cinsiyette görülebilir. Ancak bazı kişilerde gaza bağlı semptomlar daha ağırdır. Her bireyin sindirim sistemi kendine özgüdür ve besinlere karşı farklı tepkiler verir. Bazı besinlerin gaz içeriği fazladır ancak herkeste gaz yapar diye bir söylem doğru değildir. Yemek yeme şekli, besinlerin ne zaman tüketildiği, besinleri hazırlama ve pişirme şekli de gaz oluşumu için önemli bir etkendir. Mide gazı ya da geğirme şeklindeki gaz genellikle yemek yerken acele eden ve hızlı bir şekilde besin tüketirken yutulan havadan kaynaklanabilir. Bağırsaklarda meydana gelen gaz ise genellikle yüksek posa içeriğine sahip sindirilmesi zor besinlerden kaynaklanır. Besinlerdeki gaz yapıcı bileşenler, mide tarafından sindirilemez ve ince bağırsaktan geçip kalın bağırsaktaki bakteriler tarafından parçalanır. Sindirim sonucu açığa çıkan karbondioksit ve metan gazı bağırsaklarda şişkinliğe ve gaza neden olur.
Çözünür posadan zengin sebze ve meyveler, özellikle çiğ tüketildiğinde sindirimi zorlaşır. Ancak bu durum bireyden bireye farklılık gösterir. Bir kişide gaz yapan besin bir başka kişi tarafından rahatlıkla sindirilebilir. Vücudun gaz yapan besinlere verdiği tepki, midenin karbonhidratları ne kadar iyi sindirdiğine ve bağırsaklardaki bakteri çeşidine göre farklılaşır. Bazı kişilerde gaz yapan yiyecekler, gaz probleminin yanı sıra ishal, karın ağrısı ve aşırı şişkinlik gibi istenmeyen durumlara yol açabilir. Bu durum aşağıdaki hastalıkların da habercisi olabilir:
-
Çölyak hastalığı
-
Fonksiyonel dispepsi
-
Pankreas yetmezliği
-
Huzursuz bağırsak sendromu
-
Kolon kanseri
-
Gastroözofageal reflü hastalığı (GÖRH)
-
Kabızlık
-
Bağırsak tıkanıklığı
-
Laktoz intoleransı
-
Gastroparezi (mide duvarının kaslarının düzgün çalışmadığı, sindirime müdahale ettiği bir durum)
-
Crohn hastalığı
-
Diyabet
-
Ülseratif kolit (bir tür inflamatuar barsak hastalığı)
-
Dumping sendromu
-
Yeme bozuklukları
-
İnflamatuar bağırsak hastalığı (IBD)
-
Yumurtalık kanseri
-
Ülser.(6)(7)
Gaz Yapan Besinleri Nasıl Tespit Ederiz?
Mide va bağırsaklarda gaz sorunu ile karşı karşıya kaldığınızda öncelikle bu sorunun altında ciddi bir sağlık problemi olup olmadığını anlamanız gerekir. Konusunda uzman bir doktordan gaza neden olabilecek ülseratif kolit, ülser, dumping sendromu gibi sindirim sistemi problemi olup olmadığını belirlemesini isteyebilirsiniz. Herhangi bir sağlık problemi yok ise sindirim rahatsızlığına neden olan gaz yapan yiyecekler ve içecekleri belirlemeniz gerekir. Öncelikle geğirmenize ve karında gaz hissine neden olan yiyecekleri listelemek için bir yemek günlüğü tutmalısınız. Yemek yedikten sonra hissettiğiniz belirtileri kaydetmeli ve hangi yemeklerin bu belirtilere neden olduğuna karar vermelisiniz. Gaz yaptığı bilinen belirli gıdaları diyetinizden teker teker çıkararak hangi besinlerin sizin için rahatsız edici olduğunu bulabilirsiniz. Genellikle gaz yapan besinler tamamen diyetten çıkarılır ve teker teker besleme programına eklenerek semptomlar yiyecek günlüğüne not edilir. Bir nevi deneme yanılma adı verilen bu yöntem sayesinde gaz yapan besinler kolayca tespit edilebilir.
Gaz yapan yiyecekler ve içecekleri belirlerken nasıl yediğinize de dikkat etmeniz gerekir. Besinleri hızlı tüketmek, iyi çiğnemeden yutmak da mide ve bağırsaklarda gaza neden olabilir. Besinleri hızlı yediğinizde ve iyi çiğnemediğinizde ağız içinde sindirimden sorumlu olan enzimlerin aktif hale gelmesini engelleyebilirsiniz. Besinler ağızda yeterince sindirilmeden mideye geçer ve mide asitleri besinleri sindirmede zorlanarak gaz ve şişkinliğe neden olabilir. Buna ek olarak bir öğünde midenin kapasitesinin üzerinde besin tüketmek de gaz oluşumuna neden olabilir. Uzun süre açlık sonrası birden boş midenin dolması, mide stresini artırır ve midenin sindirim yeteneğini azaltarak besinlerin tam anlamıyla sindirilmeden kalın bağırsağa geçmesine neden olur. Normalde sindirim problemi yaratmayan bazı besinler çok soğuk ya da çok sıcak tüketildiğinde de mide ve bağırsaklarda gaza neden olabilir. Gaz yapan besinler belirlenirken yeme alışkanlıklarının da gözden geçirilmesi büyük önem taşır.(5)(8)
Not: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.
