Otonom sinir sistemi; nefes almak, yiyecekleri sindirmek ya da terlemek gibi vücudun bilinçsiz olarak yaptığı yaşamsal faaliyetleri kontrol eder. Parasempatik yani otonom sinir sisteminin önemli bir parçasını oluşturan vagus siniri, beyin ile vücudun diğer bölgeler arasında sinyaller taşımakla görevlidir.(1) Vagus siniri hakkında detaylı bilgiler ile “Vagus siniri nerededir?” ve “Vagus siniri görevi nedir?” sorularının cevabı için okumaya devam edin.
Vagus Siniri Nedir?
Vagus siniri; sindirim, kalp atış hızı ve bağışıklık sistemi gibi bazı vücut fonksiyonlarının normal işleyişinden sorumlu parasempatik sinir sisteminin ana siniridir. Parasempatik sinir sistemi liflerinin neredeyse %75’ini oluşturan vagus sinir lifleri; beyin, kalp ve sindirim sistemi arasındaki bilgi alışverişini sağlar. Vagus siniri aşağıdaki vücut fonksiyonlarında önemli rol oynar:
Aşağıdaki durumlar vagus sinirinde hasara neden olabilir:
-
Gastroparezi: Besinlerin mideden bağırsaklara doğru hareketi durduğunda vagus sinirinde hasar yaşandığından şüphe edilebilir. Diyabet, viral enfeksiyonlar, abdominal cerrahi ve ciltte kalınlaşma ile karakterize olan skleroderma rahatsızlığı vagus sinirinde hasara neden olabilir.
-
Vazovagal senkop: Baygınlık olarak da tanımlanabilen vazovagal senkop vagus siniri hasar gördüğünde ortaya çıkar. Aşırı sıcak, endişe, açlık, şiddetli ağrı ya da stres gibi durumlarda vagus sinirinin bir tepkisi olarak kan basıncı hızla düşer, baş dönmesi ve baygınlık yaşanır.
Vagus siniri hasarı belirtileri şunlardır:
-
Gastroözofageal reflü hastalığı
-
Karın ağrısı ve şişkinlik
-
Ses kısıklığı, hırıltı veya ses kaybı
-
Kalp atış hızında ve kan basıncında artış
-
Kan şekerinde düşme ya da yükselme
-
Yutma güçlüğü veya öğürme refleksi kaybı
-
Baş dönmesi veya bayılma
-
Mide bulantısı ve kusma
-
İştahsızlık veya açıklanamayan kilo kaybı(2)
Vagus sinir hasarını önlemek için genel sağlık durumunu korumaya dikkat etmelisiniz. Yeterli ve dengeli bir diyet programını takip etmeli, haftada birkaç kez en 30 dakika egzersiz içeren bir antrenman programıyla diyetinizi desteklemelisiniz. Yapılan araştırmalar sağlıklı bağırsak florasının vagus siniri üzerinde olumlu etkilere sahip olduğunu göstermiştir. Vagus siniri bitkisel tedavi yöntemleriyle sağlıklı bir şekilde fonksiyonlarına devam edebilir. Beslenme programına taze sebze ve meyveler ekleyebilir, bağırsak florasını güçlendirmek için prebiyotik ve probiyotik besinler ya da takviyeler kullanabilirsiniz.(1)
Vagus Siniri Nerededir?
Vagus siniri, beyinden kalın bağırsağa kadar uzanan en uzun kranial yani kafa siniridir. Sol vagus siniri vücudun sol tarafında, sağ vagus siniri vücudun sağ tarafında yer alır. Her iki sinir, beyin sapında yer alan medulla oblongata’dan çıkar ve boyun, göğüs, kalp, akciğerler, karın ve sindirim sistemine dağılır. Beyin sapından çıkan sağ ve sol vagus sinirleri kalın bir sinir gövdesi oluşturmak için birleşerek özefagus boşluğuna bağlanır. Gagal gövde karına giden ön ve mideye giden arka sinirleri içerir. Vagus sinirinin dalları şöyledir:
-
Farenks (boğaz) ve larenks’e(ses kutusu) giden sinirlere ve kaslara hizmet eden alt ganglion dalı,
-
Omurga ve kulağa giden sinirlere hizmet eden üst ganglion dalı,
-
Kalp, akciğer ve yemek borusuna giden sinirlere hizmet eden vagus sinir dalı.(2)
Vagus Sinirinin Faydaları Nelerdir?
Vagus siniri, dilin arkasındaki tat alma duyusunun fonksiyonlarından boyundaki yutma ve konuşmadan sorumlu kasların hareket etmelerine kadar pek çok vücut fonksiyonunda rol oynar. Aynı zamanda sindirim sistemi, solunum ve kalp atış hızının işleyişinden de sorumludur. Vagus sinirinin faydaları arasında şunlar yer alır:
Beyin ve bağırsak arasındaki iletişimi sağlar
Vücudun ikinci beyni olarak nitelendirilen bağırsaklarla beyin arasında köprü görevi üstlenir.
Derin nefes alarak rahatlamayı sağlayabilir.
Vagus siniri, diyaframla iletişim halindedir. Derin nefes aldığınızda vagus siniri uyarılır ve rahatlama hissi yaşanır.
İltihaplanmayı azaltabilir
Vagus siniri uyarıldığında, vücuttaki iltihaplı bölgelere sinyal gönderir ve bağışıklık sisteminin harekete geçmesini sağlayarak iltihabın dağılmasına yardımcı olabilir.
Kalp atış hızını ve kan basıncını düşürebilir
Kan basıncı yükseldiğinde ya da kalp atış hızı arttığında, kalbi uyararak yavaşlamasını sağlayabilir. Tansiyonun düşmesi ve kalp atım hızının yavaşlaması vagus sinirinin faydaları arasındadır.
Stres yönetimine katkıda bulunabilir
Stresli ya da endişeli durumlarda bağırsaktan beyne stres, korku, kaygı ya da endişe ile ilgili sinyaller gönderir. Kişinin bu durumlardan kurtulmasına yardımcı olabilir.(3)
Vagus Siniri Nasıl Harekete Geçirilir?
Vagus siniri; ilerleyen yaş, stres gibi faktörlerden dolayı zamanla gücünü kaybederek kalp rahatsızlıkları, yüksek tansiyon, diyabet, depresyon ve anksiyete gibi psikolojik rahatsızlıklara yakalanma riskini artırabilir. Vagus sinirini aktive etme ve doğal olarak güçlendirmek için aşağıdaki yöntemleri uygulayabilirsiniz:
Meditasyon yapabilirsiniz
Meditasyon yapmak, zihni sakinleştirmeye yardımcı olarak vagus sinirinin fonksiyonlarını düzenleyebilir. Nefes egzersizleri sayesinde kalp atış hızını yavaşlatabilir, hızlı nefes almayı azaltabilir ve kortizol seviyesinin düşmesini sağlayabilirsiniz.
Egzersiz yapabilirsiniz
Düzenli egzersiz yapmak genel vücut sağlığının korunmasında ve ideal kiloya sahip olmanıza yardımcı olur. Aynı zamanda vagus sinirinin aktif olmasına yardımcı olarak kalp atış hızını düzenleyebilir. Vagus siniri egzersizleri için yoga yapabilirsiniz.
Masaj yaptırabilirsiniz
Ayak masajı olarak bilinen refleksoloji, vagus sinirinin aktivitesini artırabilir ve kan basıncını düşürerek rahatlama sağlayabilir. Vagus siniri masajı için konusunda uzman bir fizyoterapistten yardım alabilirsiniz. Ayak bileğini döndürmek, ayak tabanına kısa tampon hareketlerle vurmak e ayak parmaklarını hafifçe ileri geri esnetmek vagus sinirinin uyarılmasını sağlayabilir.
Şarkı söyleyebilirsiniz
Vagus siniri; ses tellerine ve boğazın arkasındaki kaslara bağlıdır. Ayrıca iç kulaktan geçer. Şarkı söylemek ya da mırıldanmak ses tellerini titremesini sağlar ve bu titreşimler vagus sinirinin uyarılmasına yardımcı olur.(4)
Bunların dışında vagus sinirini uyarmak için elektriksel dürtüler içeren bir cihaz da doktor eşliğinde kullanılabilir.(5) Vagus sinirini uyarmanın faydaları şunlar olabilir:
-
Epilepsi nöbetlerinin sıklığını azaltabilir
-
Depresyon tedavisini destekleyebilir
-
Duygusal durumu iyileştirebilir
-
Kan basıncını azaltabilir
-
Kalp atış hızını düşürebilir
-
İnflamasyonu azaltabilir
-
Migren ağrılarının tedavisine yardımcı olabilir(4)
Vagus Sinirinin Ruh Sağlığına Etkileri Nelerdir?
Vagus siniri, daha öncede belirttiğimiz gibi vücudu sakinleştirmek için çalışan parasempatik sinir sisteminin önemli bir parçasını oluşturur. Beyin ile psikolojik durum arasında iletişim sağlar. Vagus siniri anksiyete, mutsuzluk, depresyon, stres gibi durumlarda sempatik sinir sistemini uyarır ve kortizol sentezlenmesini sağlar. Başka bir deyişle psikolojik açıdan kendinizi kötü hissettiğinizde vagus siniri kontrolü ele alır ve beyne bir sorun yaşandığını haber verir.
Ruh haliniz üzerindeki tüm değişiklikler vagus siniri tarafından algılanır ve sizi korumak için kalp atış hızını artırır, kan dolaşımını hızlandırır. Beyine sorunları çözmesi yani kalp atımı hızı ve kan basıncını düşürmesi için sinyal gönderir. Depresyon ve anksiyete tedavisinde vagus sinirinin cihazlar eşliğinde uyarılması, tedavinin etkinliğini arttırabilir. Ancak bu konu ile ilgili araştırmalar hala devam etmektedir. Bu cihazlar özellikle antidepresan ilaçlar, psikoterapi ve elektrokonvulsif terapi gibi depresyon tedavisinden sonuç alamayan kişilere faydalı olabilir.(6)
Not: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.
